Soğanlar Bitkisinin Faydaları, Bitkisel Tedavide Kullanılması

Bitki Adı: Soğanlar

Latincesi: Allium türleri

Detaylı Açıklama:

Zambakgiller familyasindandir. Anayurdunun Güneydogu Asya oldugu sanilmaktadir. Ancak, günümüzde dünyanin pek çok yöresinde oldugu gibi, Türkiye'de de yogun biçimde üretilip tüketilmektedir. 40-80 cm. kadar boylanabilen sogan, türlerine göre iki ya da çokyillik sebze türü bir bitkidir. En çok kullanilan türü olan Sofralik sogan (A. cepa), ikiyillik bitkidir. Birinci yilinda birbirinin içinden çikan 40 cm. kadar uzunluktaki içi bos yapraklari ve ikinci yilinda da bu yapraklardan daha uzun bir sapin tepesinde, mayis-temmuz aylarinda açan beyaz veya bazen leylak renginde küçük çiçeklerden olusan top seklinde bir çiçek salkimi olur.

Bitkinin birinci yilinin ortalarinda yapraklarinin dip bölümü siskinleserek topragin içinde bir bas olusturur. Bu bas zamanla büyür ve dis kabuklari kurur. Topragi kazilip sökülen baslara kuru sogan adi verilir. Tohumlariyla çogaltilan soganlarda önce arpacik sogani denilen küçük soganlar üretilir. Bunlar sökülüp bir kez daha ekilerek önce yesil sogan diye bilinen sogan yapraklari ve daha sonra kuru sogan elde edilir. Ama, kuru soganin ekilmesiyle de yeniden sogan bitkisi çogaltilabilir. Günesli ya da kismen gölgeli yerleri, hafif ve bitek topraklan seven sogan bitkisi, verimsiz topraklara da dayanabilir.

Soganin bilesiminde uçucu ve sabit yag, sekerler (sakkaroz, glikoz ve fruktoz), fermentler, aminoasitler, demir, A, B ve bol miktarda C vitamini bulunur. Uçucu yaginin içinde bulunan propil alliin maddesi, gözleri yakar ve yasartir. Yesil ya da kuru sogan, çesni vermek üzere salatalara, yemeklere, peynir ve sandviçlere katilir. Ayrica sogan çorbasi ve yahnisi gibi yemekleri yapilir. Türk mutfaginin vazgeçilmez bir ögesidir.

Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Sagliga yararli etkileri yaklasik 4000 yil önce Çin'de bilinen ve kayitlara geçen soganin, tibbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri söyle siralanabilir:

• Idrar söktürücüdür. Bedendeki toksinlerin atilmasinda ve kanin temizlenmesinde etkili olur.
• Midevidir: istahi açar ve sindirimi kolaylastirir.
• Hafif müshil etkisi vardir.
• C vitamini yönünden zengin oldugu için bedenin savunma sistemini güçlendirir. Soguk alginliginin atlatilmasinda ve yüksek atesin düsürülmesinde etkilidir.
• Son zamanlarda yapilan bazi arastirmalara göre, soganin kalbi güçlendirdigi ve koroner damarlari genislettigi ileri sürülmektedir.

Bütün bu etkilerinden yararlanabilmek için, yesil ya da kuru sogan, çig ya da pismis olarak ve günlük diyete katilarak olabildigince bol yenmelidir.

• Ayrica sogan böcek ve ari sokmalarinda iyilestiricidir.
• Çibanlarin bas vermesini ve iyilesmesinin hizlanmasini saglar.

Ari ve böcek sokmalarinda, önce sokma yerinde igne varsa çikarilir ve sokma yerine kesik kuru sogan dilimleri bastirilir. Çibanlarin basina da yarim kuru sogan bastirilir. Böylece sogan buralardaki yangi ve siskinligi geçirir, iyilesmeyi hizlandirir.