Mersingiller familyasindaki ayni cinsten 300'ü askin agaç ya da agaççik türünün genel adi Okaliptüs'tür. Anayurdu Avustralya, Yeni Zelanda ve Tasmanya olup oradan dünyaya yayilmistir. Ülkemizde okaliptüsün yasamasina uygun Ege ve Akdeniz kiyi seridinde sicak, bol günesli ve sulak yerlerde batakliklari kurutmak, odunundan yararlanilmak üzere sikça yetistirilir. Bazi okaliptüs türlerinin boyu 90 m'yi asabilir. Gövde kabuklari büyük levhalar halinde kabarip dökülen okaliptüslerin yapraklari, genellikle orak biçimli, almasik dizilisli, sarkik yapida, koyu yesil renkli ve tadi acidir. Yaprak koltuklarindan çikan püskül biçimindeki sarimsi beyaz ya da kirmizi renkli çiçekleri, tek tek ya da kümeler olusturarak açar. Meyveleri, çok sayida tohum tasiyan kapsüller halinde olusur. Okaliptüs türleri tohumuyla çogalir.
Türkiye'de en çok yetistirilen Adana okaliptüsü (E. camaldulensis) ile E. globulus türleridir. Özellik yönünden birbirlerine oldukça benzeyen bu türlerin tanence zengin kabuklari sepicilikte kullanilir.
Yapraklari, bilesiminde yüksek oranda sineol bulunan uçucu madde, aci madde ve tanen içerir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Bu iki okaliptüs türünün birbirine benzeyen tibbi etkileri ve bundan yararlanma yöntemi söylece siralanabilir:
• Özellikle solunum yolu hastaliklarinda; sözgelimi nezle, öksürük, bronsit, burun ve bogaz rahatsizliklarinda etkili ve iyilestiricidir. Balgam söktürür, gögsü yumusatir, atesi düsürür ve sinüsleri açar.
Bu etkileri saglamak üzere ya infüzyonu içilir ya buhar banyosuna girilir ya da ispirtolu veya zeytinyagli eriyikleri alinir.
• Antiseptik olusu nedeniyle yara, ülser ve yaniklari temizleme ve iyilestirmede etkilidir. Bunun için dekoksiyonu sikayet edilen yerlere uygulanir.
• Diseti enfeksiyonlarinda mikrop kirici, agiz kokularini gidericidir. Bu durumlar için ispirtolu ya da zeytinyagli eriyikleriyle gargara yapilir.
• Peklik verici ve bedeni güçlendiricidir. Böyle durumlar için infüzyonu alinir.
• Romatizma agrilari, kas kasilmalari ve üsütmelerden ortaya çikan agrilarda sikayet edilen yere lapasi uygulanir.
• Idrar yollari antiseptigidir. Bu durumda infüzyonu alinir.
Okaliptüs infüzyonu hazirlamak üzere bir tutam yas yapragi üzerine bir bardak kaynar su dökülür. 10 dakika demlendirilerek yapilan infüzyon, sekerle tatlandirilarak günde iki-üç kez içilebilir.
Dekoksiyonunu hazirlamak için bir tutam yas yapragi suda iyice kaynatilir. Elde edilen dekoksiyon yara, ülser ve yaniklara günde iki kez uygulanir. Buhar banyosu yapmak üzere yazin toplanip kurutulmus okaliptüs yapraklarindan 2-3 tatli kasigi alinir. Bir kaseye konularak üzerine dört bardak kaynar su dökülür. Çikacak uçucu yagin kaçisini önlemek üzere basi ve kaseyi kapayan büyük bir havlu örtülür. Kaseye dogru egilip 10 dakika süreyle okaliptüs buhari solunur.
Yas yapraklari ezilerek okaliptüsün lapasi hazirlanir. Bu lapa sikayetli yerlere uygulanirken elle o bölgeye masaj yapilmasi da büyük yarar saglar.
Ispirtolu ya da zeytinyagli eriyigini elde etmek için okaliptüs yapraklari bu maddelerin içine yatirilip 7-10 gün bekletilir. Bu eriyikle agizda gargara yapilir ya da suyla seyreltilip sekerle tatlandirilarak içilir.
UYARILAR
• Okaliptüsün asiri dozlarda alinmasi zehirlenmeye yol açabilir.
• Okaliptüsle yapilan her uygulamadan sonra eller iyice yikanmali, gözlere dokunulmamalidir.