Ketengiller familyasinin örnek bitkileridir. Anayurdu Akdeniz havzasidir. 100 kadar keten türü olup bu türlerden bazisi ülkemizde yetismektedir. Bunlardan Yabani ketenin (L. angustifolium) kültüre alinmasiyla elde edilen Keten bitkisi (L. usitatissimum) konumuzla en çok ilgili olan türdür. 30-100 cm. boylanabilen biryillik bir tarim bitkisidir. Bitkinin tepesine dogru dallara ayrilan yesil renkli gövdesi; almasik dizili, ucu sivri ve uzunca biçimli yalin yapraklari; yaz boyunca açan gök mavisi renginde 5 taçyaprakli, süs çiçegi gibi güzel görünüslü çiçekleri vardir. Olgunlasan çiçekleri, bir ucu sivri, yuvarlak biçimli, her biri 2 tohum tasiyan 5 gözlü kahverengi meyvelere dönüsür. Kireçli topraklan ve iliman iklimi seven keten bitkisi, tohumlariyla üretilir.
Keten bitkisinin tohumlarinda linoeik, linolenik ve oleik asitleri içeren % 30-40 oraninda sabit yag; yapiskan bitki sivisi, protein ve promarin adi verilen glikozit bulunur. Bitkinin tohumlarindan elde edilen ve boyacilik, musamba yapimi, kimi zaman da besin endüstrilerinde sikça kullanilan bu yaga bezir ya da beziryagi denilir. Bitkinin tohumlari ezilip yagi alindiktan sonra kalan küspesi degerli bir hayvan yemi olur. Ketenin gövdesinden elde edilen lifler de, makbul sayilan keten ipligi yapilmak üzere dokumacilikta kullanilir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Eski Misirlilar döneminden beri bedene yararli özellikleri bilinen ve kullanilan ketenin tibbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri söylece özetlenebilir:
• Pekligi giderici müshildir. Veterinerlikte de bu amaçla sikça kullanilir.
• Sindirim sisteminde, mide ve bagirsaklardaki enfeksiyon ve tahrislere karsi koruyucu etkileri vardir.
• Karaciger ve safra kesesinin ani sancilanmalarina karsi yararli etkileri görülür.
• Yatistiricidir.
Bu etkileri saglamak üzere sonbahar baslarinda iyice olgunluga erisen tohumlan toplanir ya da piyasadan saglanan bu tohumlardan 2-3 tatli kasigi alinip üzerine bir bardak kaynar su dökülür. 10-15 dakika demlendirilerek hazirlanan infüzyondan, günde iki kez sabah ve aksamlari birer bardak içilir. Aliminda zorluk çekilirse meyve suyuyla karistirilip içilebilir.
• Keten tohumlari ayrica çibanlarin olgunlastirilmasinda; yara ve yaniklarin iyilestirilmesinde yararli olur.
• Sirpençe, zona ve sedef hastaliklarinda rahatlatici ve iyilestirici etkileri görülür.
• Cildi yumusatici ve ciltteki agrilari kesici islev yapar.
• Akciger enfeksiyonlari, özellikle nezle sonrasi ortaya çikan bronsit ve öksürükte yararli etkileri vardir.
Bu etkileri saglamak için olgun keten tohumlari ezilerek sicak suya konulup 2-3 dakika süreyle kaynatilir. Suyu süzülüp bir tülbenteya da gazli beze serilen tohumlar sikayetli yerlerin üzerine ya da akcigerle ilgili rahatsizliklarda gögsün üzerine konularak bastirilir.