Hodangiller familyasindandir. Anayurdu Avrasya olup ülkemizde Kuzey Anadolu'da yetismektedir. 120 cm'ye kadar boylanabilen, çokyillik otsu bitkidir. Karakafesotunun toprakta 3 m. ve hatta daha derine kadar inen kalin ve uzun, rizomlu bir kökü vardir. Dört köse kesitli, tüylü, yesil renkli ve boydan boya çizgili gövdesi, bitkinin tepesinde dallara ayrilan yapidadir. Uca dogru sivrilen oval biçimli yapraklari kaba dokulu, belirgin damarli ve koyu yesil renklidir, ilkbahar sonunda baslayip sonbahara kadar açan mavimsi mor renkli çiçekleri, çan biçimli ve yere dogru sarkik salkimlar halindedir. Karakafesotu bol günesli yerleri ve azotça zengin
topraklari sever. Tohumlariyla ya da daha hizli gelismesi için köklerinin bölünmesiyle çogaltilir. Ancak bitki bir yere yerlestiginde, o topraktan sökülüp atilmasinin güç olacagi akildan çikarilmamalidir.
Karakafesotu uçucu yag, reçine, tanen, alkaloitler, yapiskan bitki sivisi ve insanda hücre olusumunu destekleyen allantoin adli maddeyi içerir. Bitkide bulunan maddeleri daha da açimlarsak, yalnizca yapraklarinin kalsiyum, potasyum, fosfor gibi degerli mineraller ile A, B12, C vitaminleri yönünden zengin oldugu sonucuna da variriz, iste bu nedenle bazi yerlerde bilinçli beslenen kisiler tarafindan karakafesotunun yapraklari çig olarak salatalara katilir, ispanak gibi pisirilir. Gövdesi kaynatilip agartilarak kuskonmaz gibi pisirilir ve yenir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Asagida sayacagimiz, insan bedenine çok yararli etkileri nedeniyle adina Tibbi karakafesotu da denilen bitkinin neredeyse mucizeler yarattigi iddialarina katilmamazlik edemiyoruz. Karakafesotu bitkisinin insana inanilmaz gibi gelen ve hiçbir yan etkisi bulunmayan tibbi etkilerini ve bunlardan yararlanma yöntemlerini söyle siralayabiliriz:
• Diyareyi (ishali) keser ve peklik verir.
• Yatistiricidir.
• Bedeni güçlendirici toniktir.
• Kani temizler.
• Idrar yollarini temizler.
• Balgam söktürücüdür.
• Gögsü yumusatir ve üst solunum yollarini da temizler.
• Bronsit ve insani taciz eden öksürük durumlarinda iyilestirici ve rahatlaticidir.
• Gastrit, onikiparmakbagirsagi ülserleri, ülserli kolit ve mide çeperinin zayiflamasi nedeniyle olusan fitiklarda güçlü bir iyilestiricidir.
• Damar ve doku büzücü etkileri nedeniyle iç ve dis kanamalarda iyilestiricidir.
• Ayni etkisi nedeniyle hemoroitte (basur yaralari) iyilestirici olur.
Bütün bu önemli etkilerinden yararlanmak için, karakafesotunun kök ve rizomu (kökgövdesi) ilkbahar ve sonbaharda allantoin düzeyinin en yüksek oldugu dönemlerde topragi kazilarak çikarilir. Bunlar iyice temizlenir ve küçük parçalara ayrilir. 40-60 C derece sicaklikta kurutulur. Körpe yapraklari da toplanip gölgelik bir yerde özenle kurutulur. Kurumus yaprak ve kökleri karistirilir. Bunlardan 1-3 tatli kasigi alinip 1 bardak suda kaynama noktasina kadar isitilir. Sonra ates kisilip 10-15 dakika daha agir agir isitma islemi sürdürülür. Böylece elde edilen dekoksiyondan günde üç kez birer bardak içilir.
• Karakafesotu yara temizligi, yanik pansumani ve cildi yumusatma islemlerinde de yararlidir.
• Kronik varikosel durumlarinda da iyilestirici etki yapar.
Bu etkilerinden yararlanmak için yukarda tarifi verilen dekoksiyon kullanilir:
Yara, yanik ve varikosel durumlarinda dekoksiyon distan uygulanir. Cildi yumusatma islemlerinde losyon halinde ya da banyo suyuna bolca katilarak uygulanir.
• Karakafesotu etkili bir yara iyilestiricidir.
• Eklem agrilari, berelenme, ezik, hafif yanik, kesik, burkulma ve sismelerin iyilestirilmesinde etkili olur.
• Yarali yerlerimizde dokularin düzensiz olusmasini önler.
Bu etkileri için bitkinin körpe yapraklariyla yara lapasi hazirlanir ve sikâyetli yerlere distan uygulanir.
UYARI
• Çok derin yaralarda karakafesotunun uygulanmasinda dikkatli olunmalidir. Çünkü bitki yaranin üzerinde saglikli bir doku olustururken altta kalan yara apse yapabilir.