Ebegümecigiller familyasinda yer alan ayni cinsten 1500 kadar tür bitkinin genel adi ebegümecidir. Dünyanin hemen hemen her yerinde yaygin olan ebegümeci türleri, tüm iklim kosullarina ve her topraga uyum göstermis, iki ya da çokyillik otsu bitkilerdir. Ülkemizde 8 ebegümeci türü yetismektedir. Bunlardan en önemlisi, Büyük ebegümeci (M. sylvestris) türüdür. 20-30 cm. arasinda boylanabilen bu türün yapraklari yuvarlagimsi biçimli, kenarlari disli, uzun sapli, tüylü, almasik dizili, 3-7 parçali ve palmiye gibi damarlidir. Yaz boyu ve sonbahar baslarinda açan pembe renkli, eflatuni çizgili çiçekleri, yapraklarin koltuklarindan çikar. Meyveleri 10 parçaya bölünen, olgunlastiginda açilmayan kuru tohumlar halindedir. Bitki, döktügü tohumlariyla çogalir. Ebegümecinin yapraklan büyük oranda yapiskan bitki sivisi; ayrica glikoz, pektin, yag esanslari ile az miktarda tanen içerir. Yaprak ve saplari hafif kokulu ve yavan lezzetlidir. Bazi yerlerde sebze olarak yenilir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Tibbi yararlari hatmi ya da gülhatmininkine çok benzeyen ebegümecinin, bu etkileri ve onlardan yararlanma yöntemleri söylece siralanabilir:
• Gastrit ve mide ülserlerinde iyilestiricidir.
• Üst solunum yollari nezlesi ile bronsitte gögsü yumusatici; balgam söktürücü ve öksürügü kesicidir.
Bu gibi durumlarda kullanilmak üzere, yaz boyunca ve sonbahar baslarinda, bitki çiçekli oldugu sürece, yaprak ve çiçekleri toplanip gölge ve havadar yerde kurutulur. 2 tatli kasigi kurumus yaprak ve çiçek karisimi üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek 10-15 dakika demlendirilip infüzyon hazirlanir. Bu infüzyondan günde üç kez birer bardak içilir.
• Ebegümeci ayrica ciltteki çiban, yara ve küçük yaniklarda iyilestirici etki yapar.
Bunun için, bitkinin taze yaprak ve çiçekler ezilerek hazirlanan yara lapasi, bir tülbentin içine konularak, sikâyet edilen yere kompre seklinde uygulanir.