Baklagiller familyasindandir. Anayurdu Güney Avrupa ve Akdeniz havzasi olan çokyillik otsu bitkidir. 60-100 cm. boylanabilen çemenotu ülkemizde yabani olarak yetistigi gibi Orta ve Güneydogu Anadolu bölgesinde kültürü de yapilmaktadir. Gövdesi açik yesil renkli, yuvarlak kesitli, ince tüylü ve dallara ayrilan yapidadir. Bitki dikine ve kimi zaman da yere yatarak gelisir. Kenarlari ince disli ve oval biçimli üç yaprakçiktan olusan yapraklari da açik yesil renklidir. Sarimsi beyaz çiçekleri yaz ortasinda açar. Bu çiçekler olgunlasinca her biri 10-20 adet sari-kahverengi minik tohum tasiyan tohum zarfina dönüsür. Bol günesli yerleri; suyu iyi akintili, bitek ve alkalik topraklari seven çemenotu, tohumlariyla çogaltilir.
Çok keskin kokulu olan çemenotu tohumlari, % 30'a varan oranda yapiskan bitki sivisi ile uçucu ve sabit yaglar; trigonellin, kolin ve kumarin adli maddeleri içerir. Bazi ülkelerde baharat olarak kullanilan bu tohumlarin bizdeki baslica kullanim alani pastirma imalatidir. Burada tohumlar ezilip pastirmanin üzerine sivanan keskin kokulu "çemen" adli macunun içine ana madde olarak katilir. Bazi yerlerde çemenotunun yapraklari salatalara eklenip çig olarak yendigi gibi, haslanarak sebze olarak da tüketilir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Çemenotunun tibbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri söyle özetlenebilir:
• Öksürügü hafifletir, gögsü yumusatir ve balgami söktürür.
• Bronsiti ve bogaz agrilarini hafifletir, rahatlama saglar.
• Aci olusu nedeniyle sindirim sistemini uyarir, sindirim islemini kolaylastirir.
• Mide ve bagirsak gazlarim söktürür. Diyarenin iyilestirilmesinde yararli olur.
• Bedeni güçlendirici bir toniktir. Özellikle nekahat halindeki hastalara iyi gelir.
• Afrodizyak (cinsel gücü artirici) etkisi vardir.
• Emzikli (süt veren) annelerde süt gelisini artirir.
• Kadinlarin aybasi dönemini rahat atlatmalarina yardimci olur.
Bütün bu önemli tibbi etkileri saglamak üzere çemenotunun tohumlari sonbaharda olgunlastiklari zaman toplanir. 1,5 tatli kasigi tohum l bardak sicak suya konulup 10 dakika süreyle agir agir kaynatilir. Böylece elde edilen dekoksiyondan günde üç kez birer bardak içilir.
• Çemenotu ayrica çiban ve yaralarin iyilestirilmesinde de etkili olur.
Bunun için tohumlan ezilip toz haline getirilir. Biraz suyla karistirilip yara lapasi hazirlanir. Bu lapa yara ve çibanlara distan uygulanir.