Diğer Adları:
Dikençilegi, Dikendudu, Dikendutu, Yabani Dut
Gülgiller familyasindandir. Anayurdu Kuzey Yariküre'nin iliman iklim bölgeleri olan Rubus cinsi 400 kadar çokyillik çali türünün ortak adi bögürtlendir. Bunun 17 türüne ülkemizdeki orman ve fundaliklarda; yol, bahçe ve hendek kenarlarinda sikça rastlanir. Bögürtlen türleri 1-3 m. boylanabilirken, kimi türleri sarmasik seklinde, kimileri de yerde sürünerek gelisir. Bu türlerden konumuzla en çok ilgili olani Adi bögürtlen (R. fruticosus) türüdür. Kisaca bögürtlen diye anacagimiz bu bitki 3 m. boylanabilir.Ikiyillik dikenli gövdeleri, kenarlari disli 3-5 yaprakçiktan olusan ve kisin dökülmeyen yapraklari, yaz aylarinda tek tek ya da salkim halinde açan pembe veya beyaz çiçekleri vardir. Yaz sonu ya da sonbahar basinda bu çiçekler kirmizimsi kara renkli, üzeri çok ince tüylü, duta benzeyen meyvelere dönüsür. Yer ve toprak konusunda hiç seçici olmayan bögürtlen, seyrek olarak döktügü tohumlariyla; daha çok yere degen dallarinin köklenmesiyle veya köklerinin yeniden filizlenmesiyle çogalir. Çok dikenli de oldugu için, dogal çit olarak pek yeglenen bir bitki türüdür. Bögürtlenin meyvelerinde sabit ve uçucu yag, meyve sekeri, organik asitler, sitrik asit, C vitamini, pektin ve demir; yapraklarinda tanen ve organik asitler bulunur. Bögürtlen meyve olarak çigken yenildigi gibi reçel, surup, sekerleme,
pasta, likör ve sirke yapiminda kullanilir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Bögürtlenin tibbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri söyle siralanabilir:
• Bedeni güçlendirici toniktir.
• Doku ve damar büzücü etkisi vardir. Diyareyi keser, peklik verir.
• Idrar söktürücüdür.
• Kadinlarda, aybasi dönemlerinde asiri kan gelisini önler.
• Gebe kadinlarda sirt kaslarini güçlendirir.
Bu etkileri saglamak üzere, taze ya da gölge yerde özenle kurutulmus yapraklari, bitkinin meyveleriyle karistirilarak kullanilir. Bu karisimdan 3 tatli kasigi alinip üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek ve 20 dakika demlendirilerek bir infüzyon hazirlanir. Bu infüzyondan günde üç kez birer bardak içilir.
• Bögürtlen agiz yaralari, diseti kanamalari, bademcik ve bogaz enfeksiyonuna iyi gelir. Bunun için yukarida anlatildigi biçimde hazirlanan infüzyonla günde üç-dört kez derin gargara yapilir.
• Ciltteki agri ve yangilari hafifletir.
• Yara iyilestiricidir.
• Hafif yaniklara iyi gelir.
• Hemoroit tedavisinde etkili olur.
Bu etkileri saglamak üzere, körpe yapraklariyla yara lapasi hazirlanir ve sikayet edilen yerlere distan uygulanir.
• Bögürtlen cildi gerer ve canlandirir.
Bu etkiyi saglamak üzere, banyo küvetine akan sicak suyun altina bir bez torba asilip içi bitkinin körpe yaprak ve genç sürgünleriyle doldurulur. Sonra sicak su açilip küvet bu suyla doldurularak banyo yapilir.