Bugdaygiller familyasindandir. Anayurdu bilinmeyen, dünyanin bütün soguk ve iliman iklimli bölgelerinde, ayrica tropikal ve astropikal iklim bölgelerinin yüksek kesimlerinde yetisen 125 kadar türün ortak adi ayrikotudur. Ülkemizde de 20 kadar ayrikotu türü yetismektedir. Bu türlerden bazilari tarima çok zararli iken, kimi türleri de hayvan yemi ya da çim bitkisi olarak özellikle yetistirilmektedir. Ayrikotu türlerinden konumuzla en çok ilgili olan Tarla ayrigi (A.repens) da tarima zararlidir. Çünkü, kendi haline birakilirsa kisa zamanda tarlalari kaplar. Kisaca ayrikotu diyecegimiz bu bitki 30 -150 cm. boylanabilen, rizom köklü (kök gövdeli), çokyillik dayanikli otsu bitkidir. Tarlalardan baska, yol kenarlari ve bahçelerde de çok görülür. Yesil gövdesi silindirik biçimli ve bogumlu, yapraklan yesil ve düzdür. Mayis-temmuz aylari arasinda küçük basaklar halinde açan çiçekleri yesil renkli ve pek gösterissizdir. Bitki, bu çiçeklerinden olusan tohumlarinin dökülmesiyle, özellikle rizomlarinin sürgün vermesiyle ya da topraga degen yerde, gövdelerinin yeniden kök atmasiyla çogalir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Tarla ayrigi rizomlari polisakkarit bir madde olan tritisin ile uçucu yag, yapiskan bitki sivisi, potasyum, salisilik asit, saponin ve mikrop kirici bazi maddeleri içerir. Bu ayrikotu türünün tibbi etkileriyle onlardan yararlanma yöntemleri söylece özetlenebilir:
• Idrar yollari enfeksiyonlarinin iyilestirilmesinde, sistit (mesane iltihabi) ve prostatitte (prostat iltihabi) etkili olur.
• Idrar söktürücüdür.
• Kani ve bedendeki toksik maddeleri temizler.
• Böbrek ve mesane taslarinin atilmasina yardimci olur.
• Bedeni güçlendirici bir toniktir.
Bu etkileri saglamak üzere, tarla ayriginin rizomlan ilkbahar mevsiminde ya da sonbaharin baslarinda topragi kazilarak sökülür. Yikanarak iyice temizlenir. Gölgede ya da güneste kurutulur. Kurutulmus rizomdan 2 tatli kasigi alinir, l bardak suyla kaynama noktasina kadar isitilir. Daha sonra ates kisilarak 10 dakika daha isitma sürdürülür. Böylece elde edilen dekoksiyondan günde üç kez birer bardak içilir. Ancak, tadi çok kötü oldugundan bal, limon ya da naneyle tatlandirilir.
• Tarla ayrigi ayrica egzama ve cilt hastaliklarinin iyilestirilmesinde etkili olur.
• Romatizma agrilarini hafifletir.
Bu etkilerinden yararlanmak için, yukarida tarifi verilen dekoksiyon, sikayet edilen yerlere distan uygulanir.