Atkestanesigiller familyasinin örnek bitkisidir. Kuzey Yariküre'de yetisen Aesculus cinsi, kisin yapraklarini döken 25 kadar agaç ya da çali halindeki bitki türünün ortak adi atkestanesidir. Bunlardan konumuzla en çok ilgili olan, Koca atkestanesi ya da Beyaz çiçekli atkestanesi (A. hippocastanum) türünün anayurdu Balkan Yarimadasi olup bu tür on yedinci yüzyilda Avrupa'ya yayilmistir. Türkiye'de park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetistirilen ve 20-30 m. kadar boylanabilen bu agaca kisaca atkestanesi diyecegiz. Atkestanesi agacinin gövdesi düz ve sik dalli, tepesi düz olur. Kenarlari disli, ucu sivri 5-9 yaprakçiktan olusan yapraklari koyu yesil
renklidir. Üzerlerinde pembe lekeler bulunan ve piramit biçimli salkimlar olusturan beyaz çiçekleri yaz aylarinda açar. Bu çiçeklerden olusan kapsül durumundaki kalin çeperli mevyeleri dikenlidir. Meyveler olgunlasinca, yesil renkli dikenli kabuk yarilir ve içinden 1-3 adet parlak koyu kahverengi, tadi buruk ve aci olan tohumu düser. Eskiden solugan (nefes darligi) çeken atlara verildiginden bu tohumlara ve bitkiye atkestanesi adi verilmistir. Atkestanesi, tohumlariyla ya da gövde çelikleriyle çogaltilir. Bitkinin sagliga en yararli bölümü tohumlaridir. Bunlar, yani atkestaneleri bol miktarda nisasta, sekerler, saponin, tanen, yag, bazi aci maddeler ile aeskulin ve fraksin'i içerir. Eczacilikta iltihap giderici ilaçlarin yapiminda kullanilir. Agacin eksi tadi olan körpe yapraklari bazi yerlerde toplanip sarmasi yapilarak yenilir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Atkestanesi tohumlarinin tibbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri söylece özetlenebilir:
• Damar büzücü ve kan dolasimini güçlendirici tonik etkileri vardir. Bu nedenlerle varis, flebit ve hemoroit hastaliklarinin iyilestirilmesinde kullanilir.
• Ayni nedenlerle damarlardaki yangi ve deri çatlaklarinin iyilestirilmesinde yararli olur.
• Gene ayni nedenlerle kilcal damarlarin çatlamasini ve kanamasini; bacaklardaki ülserleri iyilestirir.
• Dolasim sisteminde damarlarin gücünü ve saglikli olusunu destekler. Bu etkilerinden yararlanmak üzere, atkestanesi agacinin sonbaharda olgunlasip yere dökülen tohumlan toplanip kurutulur, l -2 tatli kasigi kurumus tohum parçalari ile, varsa agacin yapragindan bir miktari alinip üzerine l bardak kaynar su dökülür. 10-15 dakika demlendirilerek bir infüzyon hazirlanir. Bu infüzyon günde üç kez birer bardak olarak ve tatlandirilarak içilir.
• Ya da flebit, hemoroit, yangili damar, varis, deri çatlaklari ve bacaklardaki ülser durumlarinda ayni infüzyon distan, sikâyetli yerlere, ovusturularak uygulanir.