Bilesikgiller familyasindandir. Anayurdu bilinmemektedir. Ama, Anadolu'da benzeri dört türle beraberce yetisen andizotu 1-2,5 m. kadar boylanabilen çokyillik dayanikli otsu bitkidir. Disi koyu kahverengi kalin yumrulardan olusan rizom kökünün içi, açik renkli, muz kokulu ve krem gibi yumusaktir. Bitkinin yuvarlak kesitli, yesil renkli ve tüylü kalin gövdesinin içi de beyaz renkli, süngersi yumusak bir özle doludur.
40-45 cm. kadar uzunluktaki kenarlari kaba disli ve sivri uçlu yapraklarinin üzeri yesil, alti ince tüylü ve gri renklidir. Yaz mevsiminde açan sari çiçekleri papatyaya benzer. Bu çiçeklerden olusan tohumu silindir biçimindedir. Bir uçunda tüy öbegi bulunur. Günesli yerleri, nemli ve bitek topraklari seven andizotu, döktügü tohumlariyla çogalir.
Andizotu % 40'a varan oranda inulin ile ayrica belenin adi verilen uçucu yagi, yapiskan bitki sivisini, triterpen ve aci maddeleri içerir. Bazi yerlerde bitkinin hos kokulu kurumus rizom kökleri çig olarak ya da kök sebzesi gibi pisirilip yenilir. Ancak, aci tadina hazirlikli olunmalidir.
Tibbi Etkileri ve Kullanimi
Sagliga yararlari Avrupa'da uzun yillardan beri bilinen andizotunun tibbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri söylece siralanabilir:
• Tadi aci olan bitki midevidir: Istahi açar, sindirimi kolaylastirir. Safrayi söktürür.
• Idrari artirici etkisi vardir.
• Terleticidir. Nezleyi keser, gögsü yumusatir. Öksürügü hafifletir. Özellikle çocuklarda rahatsiz edici bronsit öksürügüne çok iyi gelir.
• Bedeni güçlendirici toniktir. Geçmiste veremin tedavisinde de kullanilmistir.
• Bronsite eslik eden astim ve anfizem durumlarinda rahatlatici etki yapar.
Bütün bu sagliga yararli etkilerinden yararlanmak için, andizotunun rizomu, sonbaharin basi ile ortasi arasinda toprak kazilip çikarilir. Iyice temizlenip parçalanir. Bu parçalar güneste ya da 50-70 C derece yapay isitmayla kurutulur, 1 tatli kasigi kökparçasi alinip önce 8-10 saat süreyle 1 bardak soguk suda birakilir. Daha sonra isitilip bir tür infüzyon elde edilir. Bu infüzyondan günde üç kez ve birer bardak sicak olarak içilir.
• Ayrica doku ve damar büzücü etkileri nedeniyle andizotu yara iyilestiricidir.
• Antiseptik (mikrop kirici) etkisi de vardir.
Bu etkileri saglamak için, yukarda tarifi verilen infüzyon, sikayetli yerlere distan uygulanir.
UYARI
• Andizotu asiri kullanilirsa mide bulantisina neden olabilir.